Ponelopele, morero, maitshwaro

Ponelopele

Setšhaba se se atlegilego le sa tekatekano seo se phelago ka go kwana  ka methopo ya rena ya tlhago.

Morero

Go fana ka boetapele ka go taolo ya tikologo, pabalelo le tšhireletšo go ya go tšwela pele go hola Ma- Afrika Borwa le setšhaba sa lefase ka bophara.

Maitshwaro

Re hlohleletšwa ke Phišegelo ya rena bjalo ka bahlokomedi le batseta ba tikologo, re swanetše go ba le Maikemišetšo le go tšwetša pele kgopolo ya boitlhamelo le ditharollo tša taolo ya tikologo yeo e theilwego godimo ga nepišo go Batho wo o lemogago bohlokwa bja Batho Pele, ka gobane ke ge re bea batho ba gaborena pele gore re tla hlankela ka Botshepegi, karolo ye bohlokwa go mokgatlo wo o laolwago ke phišego ya Tiragatšo ya godimo wo bjalo ka wa rena.

Phišegelo

• Re fišegela ditekanyetšo tša rena gomme re di phela medirong ya rena ya letšatši  ka letšatši
• Re ineetše mošomong wa rena gomme re  bea maatla a rena ka moka go wona
• Re bontšha boikgantšho ka taelelo ya rena, ponelopele le morero
• Bjalo ka bahlokomedi le batseta ba tikologo, re fana ka tirelo ya boleng go setšhaba sa Afrika Borwa
• Re aga le go tšwetša pele tikologo ya mošomo ye e fago maatla le  tlhotleletṡo
• Re tšwetša pele go thekga ka tiišetšo maikutlo a rena, melaetša le go tsebega ka tše botse

Nepišo go batho

• Re bontšha diphihlelelo le go ikemišetša go ithuta go yo mongwe le yo mongwe le go thekga ba bangwe maitekong a bona a go ithuta le go katološa maatla a bona
• Re hlompha le go leboga maatla a motho ka noši a mang le mang
• Re bontšha kwelobohloko ge re dirišana le ba bangwe
• Re bontšha boemo bja seprofešenale le bja boitshepo, gaešita le maemong a thata
• Re diriša kakanyo ya taolo ya botho
• Re a  thekgana le go thušana
• Re kgothaletša tekatekano ya mošomo le bophelo

Botshepegi

• Re tšea diphetho tše di nago le tsebo e le gore re kgone go dira gore dipoelo di šome gabotse le go laola kotsi
• Re itshwara gabotse gomme, re thulana le go phošolla  go se itshware gabotse
• Re dumelela le go mema ngangišano ya potego – re theeletša pele go kwešišana
• Re hlompha le go tšeela godimo batho ka moka, ka gare le ka ntle ga mokgatlo, ka lebaka la ditlogo tša bona tše di fapanego, maatla, mekgwa le dikgopolo, go sa šetšwe maemo a bona
• Re a botega e bile re phetha maitlamo a rena le dikholofetšo tšeo re di dirilego go ba bangwe
• Re laola lenaneo la DFFE, go e na le go phegelela go boikgopolelo
• Re thekga sephetho ge se šetše se tšerwe gomme re thekga le go ba le maikutlo a mabotse ka ba bangwe ge ba arogane

Tiragatšo

• Re nepišitše mafelong a rena a bohlokwa a dipoelo le go laola mediro yeo e diegišago phihlelelo ya bona goba yeo e sa oketšego mohola go tše
• Re amogela boikarabelo bja diphetho tša rena, ditiro le dipoelo
• Re šoma bjalo ka sehlopha, re šomiša maatla a batho ka noši go netefatša dipoelo tša rena
• Re laetša maikutlo a ‘go kgona go dira’ gomme re leka ka maatla go tliša dipoelo ka lebelo
• Re thuša ba bangwe go šoma gabotse ka go fa maikutlo ao a bulegilego le ka go thekga maano a bona a tlhabollo ya motho ka noši
• Re akaretša batho ka moka bao ba amegago ka maanong, dinepong le diphethong tša rena

Maikemišetšo

• Re godiša kgopolo ya boitlhamelo le ditharollo
• Re amogela saense ye kaone yeo e lego gona, tsebo le tirišo
• Re bulegile monaganong, re ikemišeditše go theeletša le go ithuta go ba bangwe
• Re katanela kaonafatšo ebile re hlohleletša le go thekga phetogo
• Re dirišana go ralala le dibopego ka moka tša mokgatlo le go fediša gore motho a šome ka  noši
• Re šoma ka tirišano le balekane ba rena le bakgathatema, re hloma le go phegelela dinepo tšeo di abelanwago

Kakaretšo ya taelelo le tšhomišo ya Kgoro ya Kagodikgwa, Boreadihlapi le Tikologo

Taolelo ya molao le kgwebo ya motheo ya Kgoro ya Kagodikgwa, Boreadihlapi le Tikologo (DFFE) ke go laola, go šireletša le go boloka tikologo ya Afrika Borwa le methopo ya tlhago. Taolelo e tsebišwa ke karolo ya 24 ya Molaotheo wa Repabliki ya Afrika Borwa, 1996 (Molao wa 08 wa 1996), yeo e fago mang le mang tokelo ya (a) Tikologo ye e sego kotsi go maphelo goba bophelo bjo kaone bja  bona; le (b) Go dira gore tikologo e šireletšwe go hola meloko ya bjale le ya ka moso, ka melao ye e kwagalago le magato a mangwe.

Go phethagatša tokelo ye ya tikologo ya molaotheo le tlhokego ya taolo ye e kwagalago ya tikologo le tlhabollo ya go ya go ile, DFFE ka nako ye e itšego e hlamile tlhako ya molao/taolo  ya tikologo ye e feletšego ka botlalo. Tlhako ye ya taolo e akaretša melao ya palamente (melao ya tikologo), melawana, dipholisi, ditlwaelo, maemo, le didirišwa tše dingwe tša taolo tšeo di lebanego le go tšwetša pele mekgwa ye e kwagalago ya taolo ya tikologo ka nepo ya go šireletša le go boloka tikologo go hola meloko ya bjale le ya ka moso.

Go tlaleletša go tlhabollo, phethagatšo le tshekatsheko ye e tšwelago pele ya tlhako ya taolo ye e tšwelago pele ya taolo ye e kwagalago ya tikologo, ditsenogare tše dingwe tše bohlokwa tša taolo ya tikologo ke DFFE di akaretša go godiša temošo ka ga merero ye bohlokwa ya tikologo le go tšwetša pele setšo sa go lwela tikologo gareng ga badudi ba tlwaelegilego, go aga bokgoni ka gare ga lekala, le go hloma le go maatlafatša ditirišano tša bosetšhaba, tša selete le tša lefase ka bophara go rarolla ditlhotlo tše di swanago tša tikologo.

Ponelopele ya lebaka le letelele ya DFFE ke go ba le “setšhaba seo se atlegilego le sa tekatekano seo se phelago ka go dumelelana le methopo ya rena ya tlhago”, bjalo ka ge go hlalošitšwe ka go leano la rena la togamaano la lebaka la magareng. Go thekga phihlelelo ya pono ye, DFFE e laeditše dinepo tše hlano tša togamaano, ka tsela ye e latelago:

• Seabe sa ekonomi ya tikologo se lokišitšwe gabotse;
• Botshepegi bja Tikologo/Tikologo bo šireleditšwe le go godišwa;
• Phetogo ya leago ka gare ga ditšhaba tša rena;
• Lenaneo la lefase ka bophara le ile la tutuetšwa gomme ditlamo di fihleletšwe; le
• Kgoro yeo e nago le bokgoni le yeo e šomago gabotse.
  
  

DFFE e rulagantšwe ka mananeo a senyane a ditekanyetšo. Lenaneo le lengwe le le lengwe le phegelela sete ya dipoelo tša togamaano tše di lemogilwego, tšeo di lebišitšwego go fihlelela maitlamo a DFFE go leano la togamaano la mengwaga ye mehlano le go feleletša le dira kgatelopele ye e latelanago go ya go phethagatšo ya pono ya lebaka le letelele ya DFFE.

Mananeo, maikemišetšo le dipoelo tša leanophethagatšo

Lenaneo la  1: Taolo 

• Maikemišetšo: Go aba boetapele bja maano, taolo le ditirelo tša thekgo go kgoro
• Dipoelo tša Leanophethagatšo:
  
  • Taolo ye botse le kobamelo ya dinyakwa tša molao le taolo ya ditšhelete ye e šomago gabotse
  • Seabe se se kaonafetšego ka ga phetogo ya ekonomi ya leago le maatlafatšo ya ditšhaba tšeo di bego di hlokomologilwe peleng
  • Bašomi bao ba nago le bokgoni bjo bo lekanego le bao ba nago le bokgoni bjo bo fetotšwego le go emela palo ya batho ya morafe le bong bja Afrika Borwa
  • Bokgoni bjo bo kaonafetšego bja merero ya bašomi bja lekala

Lenaneo la 2: Kobamelo ya Taolo le Tlhokomelo ya Lekala

• Maikemišetšo: Go tšwetša pele tlhabollo ya thulaganyo ya molao wo o kgontšhago le tshepedišo ya tumelelo ya dilaesense yeo e tlago tšwetša pele phethagatšo le kobamelo, le go netefatša kgokaganyo ya tshepedišo ya lekala

• Dipoelo tša Leanophethagatšo:
  
  • Kobamelo ye e kaonafetšego ya molao wa tikologo le ditšhošetšo tša tikologo di ile tša fokotšwa
  • Ditlhako tša taolo ya tikologo tše di logaganywago, ditshepedišo, didirišwa le didirišwa
  • Bokgoni bjo bo kaonafetšego bja merero ya bašomi bja lekala

Lenaneo la 3: Mawatle le Mabopo

• Maikemišetšo: Go tšwetša pele, go laola le go fa boetapele bja maano ka ga mawatle le pabalelo ya lebopong
• Dipoelo tša Leanophethagatšo:
  
  • Ditšhošetšo go botshepegi bja tikologo di a laolwa gomme tshepedišo ya tswalano ya diphedi le tikologo ya tšona di a bolokwa
  • Tsebo ye e matlafaditšwego, saense le kgokagano ya maano

Lenaneo la 4: Phetogo ya Tlelaemete, Boleng bja Moya le Tlhabollo ya go ya go ile

• Maikemišetšo: Go eta pele, go tšwetša pele, go nolofatša, go tsebiša, go hlokomela le go sekaseka go tsenywa tirišong ga go tšwela pele ga tikologo, go tšweletšwa ga khapone ya fase, le go kgotlelela tlelaemete le boleng bja moya phetogong ya Afrika Borwa go ya go tlhabollo ya go ya go ile
• Dipoelo tša Leanophethagatšo:
  
  • Phetogo ya toka go ekonomi ya khapone ya fase le setšhaba seo se kgotlelelago tlelaemete
  • Ditšhošetšo go boleng bja tikologo le maphelo a batho di ile tša fokotšwa
  • Tirišano ya boditšhabatšhaba yeo e thekgago dilo tše di tlago pele tša Afrika Borwa tša tikologo/tlhabollo ya go ya go ile

Lenaneo la 5: Mehutahuta ya diphedi le Pabalelo 

• Maikemišetšo: Go netefatša taolo le tshepedišo ya merero ya mehutahuta ya diphedi, bohwa le pabalelo ka mokgwa wo o nolofatšago kgolo ya ekonomi ya go ya go ile le tlhabollo
• Dipoelo tša Leanophethagatšo:
  
  • Diphedišanodiphedi di  bolokilwe, laotšwe le go šomišwa ka go ya go ile
  • Ditšhošetšo tša mehutahuta ya diphedi di ile tša fokotšwa
  • Phihlelelo ye e kaonafetšego, go abelana ka toka le ka tekatekano ya dikholego

 Lenaneo la 6: Mananeo a Tikologo

• Maikemišetšo: Go phethagatša lenaneo leo le katološitšwego la mešomo ya setšhaba le diprotšeke tša ekonomi ya go ya go ile ka lekaleng la tikologo
• Dipoelo tša Leanophethagatšo:
  
  • Mešomo ye e hlomphegago kudu e hlotšwe le go tšwetšwa pele,  go bafsa, basadi le batho bao ba golofetšego
  • Diphedišanodiphedi di  tsošološitšwe le go laolwa
  • Taolo ya mollo ye e kopantšwego
  • Mananeokgoparara, tlwaetšo le phokotšo ya kotsi ya masetlapelo.
  • Bokgoni bjo bo kaonafetšego bja merero ya bašomi ba lekala

Lenaneo la 7: Taolo ya Dikhemikhale le Ditlakala

• Maikemišetšo: Go laola le go netefatša gore melawana le melao ya taolo ya dikhemikhale le ditlakala di a phethagatšwa le go diragatšwa ka go obamela ditumelelo tša dikhemikhale le taolo ya ditlakala, ditaelo le dikwano
• Dipoelo tša Leanophethagatšo:
  
  • Ditšhošetšo go boleng bja tikologo le maphelo a batho di ile tša fokotšwa
  • Lekala la mmušo wa selegae leo le nago le bokgoni bjo bo lekanego leo le kgonago go phethagatša mošomo wa lona wa taolo ya tikologo ka mo go atlegilego

Lenaneo la 8: Taolo ya Kagodikgwa

• Maikemišetšo: Go hlabolla le go nolofatša phethagatšo ya melawana le mananeo ao a nepišitšwego go netefatša taolo ya dithokgwa, tšhomišo ya go ya go ile le tšhireletšo ya naga le meetse, le taolo ya dikotsi tša temo le masetlapelo
• Dipoelo tša Leanophethagatšo:
  
  • Tšweletšo ya go ya go ile ya dithokgwa tša mmušo
  • Lekala la dithokgwa leo le fetotšwego go sepelelana le leano le legolo
  • Dithokgwa tša setlogo di a laolwa le go laolwa  go ya go ile
  • Ditšhošetšo go boleng bja tikologo le maphelo a batho di ile tša fokotšwa

Lenaneo la 9: Taolo ya Boreadihlapi

• Maikemišetšo: Go netefatša go tšwela pele, tšhomišo le phihlelelo ya thulaganyo ya methopo ya diphedi tša ka lewatleng ka taolo ye e kaonafetšego
• Dipoelo tša Leanophethagatšo: 
  
  • Tlhako ya taolo ye e šomago gabotse le ye e kgontšhago ya taolo le tlhabollo ya methopo ya go phela ya ka lewatleng le ya meetse a hlwekilego (mawatle, mabopo, dinoka le matamo)
  • Lekala la bareadihlapi le temothuo ya tša meetseng leo le laolwago gabotse leo le tšwetšago pele le go kaonafatša kgolo ya ekonomi le tlhabollo
  • Maemo a ekonomi ya leago bakeng sa ditšhaba tša  go rea dihlapi a ile a kaonafala.